4-6 minuten min.
Wob de Wob
Sinds een aantal jaar kun je bij elke (semi-)overheidsinstelling een verzoek indienen om stukken openbaar te maken, via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Dat leek me wel eens leuk om te doen, maar wat wilde ik weten? Ik besloot lekker meta te doen, en bij de Gemeente Utrecht eens na te vragen wat voor Wob-verzoeken zij in dat afgelopen jaar (2014) hadden gehad. Dat levert een interessante inkijk in de status quo van de onderzoeksjournalistiek, maar daarnaast ook in eventuele frustratie van de rechtsgang door overvraging van het publieke apparaat.
Allereerst de simpele statistieken: in totaal kwamen er ruim 300 losse Wob-verzoeken binnen bij de Gemeente Utrecht in 2014, dus gemiddeld meer dan 25 per maand. Ik zeg ruim 300 omdat sommige instanties ervoor kiezen om een aantal verzoeken te bundelen, maar bijvoorbeeld ook iemand zo’n Deze verzoeken gaan over subsidies van allerlei organisaties, dus dat lijkt mij geen frustratie van de rechtsgang, wel is het opmerkelijk. Het exacte aantal losse verzoeken is lastig te bepalen zonder meer context.
Nu verschilt de aard van deze verzoeken nogal, dus het is niet direct in te schatten hoeveel tijd de gemeente ermee zoet is geweest — dat had ik óók kunnen vragen, maar ik wilde de gemeente niet te veel frustreren met mijn eerste Wob-verzoek. Bovendien levert de gemeente de resultaten aan per briefpost en het verwerken ervan kost dus nog wel de nodige moeite.
Wie dienen deze verzoeken in? Dat verschilt nogal. In het geval van individuele personen, is de naam van de verzoeker geanonimiseerd. Het staat iedereen vrij om een verzoek in te dienen, en onder de indieners zitten nieuwsredacties, advocatenbureaus, een politieke partij, andere overheidsinstanties en zelfs een politieke partij.
Alle Wob-verzoeken
De twee partijen met de meeste verzoeken zijn de Telegraaf (23 verzoeken) en Kees van Oosten (ook 23 verzoeken). Bij zo’n 230 verzoeken is de aanvrager geanonimiseerd. Verder vallen Boeteservice.nl op (4 verzoeken) en Platform Authentieke Journalistiek (PAJ, 8 verzoeken) op.
In het geval van de Telegraaf gaat het om onderzoeksjournalistiek, onder andere over prostitutie, frauderende ambtenaren, FC Utrecht, gemeentelijke dienstreizen, De uitkering na het vervullen van een politiek ambt is voor politieke ambtsdragers geregeld in de Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers. geluidslekken bij TivoliVredenburg, cameratoezicht, enzovoort.
Bij Kees van Oosten gaat het om onderzoek naar de luchtkwaliteit in Utrecht. Hij heeft de berekeningen van de luchtkwaliteit opgevraagd omdat hij twijfelt aan de effectiviteit van de milieuzone. Overigens hebben naar verluid TNO en de gemeente maar amper informatie verschaft, vanuit het oogpunt van concurrentiegevoeligheid.
Naast de Telegraaf hebben ook de nieuwsredacties Volkskrant en het AD één verzoek gedaan. Daarmee komen de meeste niet-individuele verzoeken van de dagbladen (25 stuks). Maar ook een weekblad als de Groene Amsterdammer (4 verzoeken) en de (tv-)redacties van RTL (2 verzoeken) en Hart van Nederland (1 verzoek) hebben Wob-verzoeken ingediend.
Journalistieke Wob-verzoeken
Opvallend veel verschillende advocatenbureaus hebben in totaal 24 Wob-verzoeken ingediend, waaronder Van Odijk Advocaten (4 verzoeken), Haak Advocaten (3 verzoeken) en Moszkowicz (3 verzoeken).
Wat rest zijn consultancy- en rechtsbijstandbedrijven (11 en 9 verzoeken, resp.), een politieke partij (PVV – over subsidies van islamitsche organisaties), gemeente De Bilt, de politie, de rekenkamer, diverse stichtingen (9 verzoeken) en nog enkele belanghebbende bedrijven.
Wie zijn de grote afwezigen in dit overzicht? Wat mij betreft de NOS, het NRC, Trouw, en andere serieuze nieuwsplatforms. De overdaad van Wob-verzoeken van de Telegraaf staat in schril contrast met het compleet ontbreken van verzoeken van die andere onderzoeksredacties. Daarbij valt ook op dat Telegraaf gedurende het héle jaar verzoeken heeft ingediend; het lijkt dus echt structureel te gebeuren bij de Telegraaf, en géén toevalstreffer te zijn. Ook de thematiek is bij de Telegraaf erg uiteenlopend. Laat onder andere het NRC hier steken vallen? Peter Vandermeersch, verklaar u nader…